کوه‌علی‌بیک، حسن (1 مرداد ۱۳۴۱- ۲۸ دی ۱۳۶۵)، مسئول یکی از محورهای شناسایی واحد اطلاعاتوعملیات تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
حسن در محلة مزرعه‌سیف شهر اردکان* در شمال استان یزد* در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش، مهدی، خواربارفروش و مادرش، صغری‌بیگم شاکر، خانه‌دار بود. حسن سه خواهر و شش برادر داشت و خود فرزند سوم بود (اداره ... ؛ کوه‌علی‌بیک، بتول).
حسن تحصیلات ابتدایی‌اش را پس از گذراندن کلاس چهارم در مدرسة فردوسی، به‌سبب مشکلات اقتصادی نا‌تمام گذاشت و برای کمک به تأمین مخارج زندگی در کنار پدرش در مغازة خواربارفروشی به کار مشغول شد و مدتی بعد، به‌سبب کفاف نبودن درآمد به کاشی‌کاری پرداخت (کوه‌علی‌بیک، اکبر).
او در فاصلۀ سال‌های ۱۳۵۶-1357 ش، در راه‌پیمایی‌های مردم ایران بر ضد حکومت پهلوی دوم (1320-1357 ش)، شرکت کرد و افزون‌بر آن، به پخش اعلامیه، اطلاعیه و نوار سخنرانی امام خمینی (ره)، رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، میان مردم پرداخت (همو؛ هاتفی نمازی).
پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران، دورة دوسالة خدمت سربازی را از ۱۸ آبان ۱۳۶۰ تا ۱۸ آبان ۱۳۶۲، در شهربانی تهران گذراند و پس‌ازآن در دی ۱۳۶۲، به جبهه رفت و به تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر* پیوست. او در نخستین حضورش در جبهه در عملیات خیبر (3 اسفند ۱۳۶۲)، که در تالاب هورالهویزه (هورالعظیم، غرب دشت آزادگان) با هدف عبور از آن و تهدید بصره اجرا شد، شرکت کرد. حسن در این عملیات عضو گروهان ۱ از گردان فاطمببب‌الزهرا(س)* تیپ و آر.پی.جی‌زن بود. یک سال بعد، در عملیات بدر (20 اسفند ۱۳۶۳)، که در همان منطقة عملیاتی قبلی با هدف قطع جادۀ بصره ـ العمارة عراق و تهدید بصره اجرا شد، در قالب نیروی شناسایی واحد اطلاعاتوعملیات شرکت کرد (سپاه ... ؛ صادقیان؛ نیک‌روش).
در خرداد ۱۳۶۴، کوه‌علی‌بیک همراه چند تن دیگر از نیروهای واحد اطلاعاتوعملیات تیپ برای گذراندن دورة آموزشی چهل‌روزه به پادگان امام حسین(ع) تهران فرستاده شد و پس از پایان مأموریت، به جبهه بازگشت و برای جمع‌آوری اطلاعات منطقه عملیات قدس ۵ (15 مرداد ۱۳۶۴)، که در غرب تالاب هورالهویزه با هدف تصرف پاسگاه الیج اجرا شد، به شناسایی منطقه پرداخت. افزون‌بر این، در تک پشتیبانی عملیات والفجر ۸ (20 بهمن ۱۳۶۴) در جزایر ام‌الرصاص و ام‌البابی (هر دو از جزایر اروندرود و جزو خاک عراق)، شرکت کرد و از ناحیة پشت گردن به‌طور سطحی مجروح شد (غفوری؛ کمالی اردکانی؛ گلستانی). پس از مداوا، به جبهه بازگشت و مسئولیت محور شناسایی تیپ ۱۸ الغدیر را برای اجرای عملیات کربلای ۵ (19 دی ۱۳۶۵) بر عهده گرفت. این عملیات درمنطقة شلمچه در جنوب غربی خوزستان با هدف تصرف شلمچه و پیشروی به‌سوی بصره اجرا شد. در جریان این عملیات، براثر اصابت ترکش به سر، شکم و پای چپ به شهادت رسید. پیکرش را پس از تشییع، در گلزار شهدای بهشت‌زهرای زادگاهش به خاک سپردند (صادقیان؛ نیک‌روش).
شهید حسن کوه‌علی‌بیک را آرام، صبور و منظم وصف کرده‌اند. نظم او در جبهه هم زبانزد دوستانش بود. به نماز اول وقت، به‌ویژه جماعت اهمیت می‌داد. دعای توسل، کمیل و زیارت عاشورا می‌خواند و سورة یس را هر صبح و سورة واقعه را هر شب قرائت می‌کرد (کوه‌علی‌بیک، بتول).
در بخشی از وصیت‌نامة شهید آمده است: «من به‌خاطر مسئولیتی که مسلمانان در قبال جهاد فی سبیل‌الله دارند به جبهه آمده‌ام. خواهش می‌کنم بعد از شهادت من کاری نکنید که اجر همگی ضایع شود و مرا در عذاب روحی قرار دهید. غم مرگ مرا نخورید چون انسان یک مرتبه می‌میرد و چه خوب است که مرگ با افتخار و با عزت باشد و آن شهادت فی سبیل‌الله است. چند وصیت دارم: خواهش می‌کنم نگویید پدر و مادر یا برادر شهید هستیم. همیشه صبر کنید» (بش).
برای گرامی‌داشت یاد شهید، نام او را بر کوچه‌ای در اردکان نهاده‌اند (نیک‌روش).
مآخذ: ادارۀ ثبت‌احوال شهرستان اردکان، شناسنامه، سند بی‌تا، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد، فرم گواهی اعزام نیرو، سند بی‌تا، سند بش، موجود در همان‌جا؛ صادقیان، محمدرضا (نیروی اطلاعاتوعملیات تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با مؤلف، ۳ فروردین ۱۳۹۹؛ غفوری، حسین (هم‌رزم شهید)، مصاحبه با همو، ۴ فروردین ۱۳۹۹؛ کمالی اردکانی، جواد (مسئول وقت اطلاعاتوعملیات تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با همو، ۵ فروردین ۱۳۹۹؛ کوه‌علی‌بیک، اکبر (برادر شهید)، مصاحبه با همو، ۳ فروردین ۱۳۹۹؛ کوه‌علی‌بیک، بتول (خواهر شهید)، مصاحبه با همو، ۶ فروردین ۱۳۹۹؛ کوه‌علی‌بیک، حسن، وصیت‌نامه، سند مورخ ۱۳۶۴ ش، سند بش، موجود در اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان یزد؛ گلستانی، علی (مسئول وقت تیم شناسایی تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با مؤلف، ۵ فروردین ۱۳۹۹؛ نیک‌روش، مرتضی (مسئول وقت محور شناسایی تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر)، مصاحبه با همو، ۴ فروردین ۱۳۹۹؛ هاتفی نمازی، محمد (همسر خواهر شهید)، مصاحبه با همو، ۷ فروردین ۱۳۹۹.
/ فاطمه دهقان/